Կոլխիցինային բուժման որոշ հիմնահարցերի մասին

Երբ կոլխիցինի որոշակի դեղաչափի ֆոնի վրա պարբերական հիվանդության բուժումից բավարար կլինիկական արդյունք չի ստացվում, ապա կարելի է կիրառել համալիր բուժում, կամ փորձել նոպաները ճնշել` նախանշանների ժամանակ կոլխիցինի հավելյալ օգտագործմամբ: Ամեն դեպքում համալիր բուժումը նույնպես նշանակում է միայն բժիշկը: Հիվանդին պետք է զգուշացնել, որ դեղաբույսը նույնպես դեղորայք է:

Քանի որ կոլխիցինաբուժության համաշխարհային փորձը հիմնված է մանկական և երիտասարդ տարիքից կոլխիցին ստացած հիվանդների հետազոտման տվյալների վրա, իսկ տարիքի հետ, սովորաբար, զգալիորեն թուլանում է նոպաների և հաճախականությունը, և ինտենսիվությունը, ամիլոիդոզը կանխելու տեսակետից նպատակահարմար է կոլխիցինի դեղաչափը հասուն և ծերունական տարիքի հիվանդների համար սահմանել մեկ աստիճանով ավելի բարձր, քան դա անհրաժեշտ է կլինիկորեն: Այսինքն, եթե հասուն և ծերունական տարիքում կոլխիցինաբուժություն սկսած հիվանդների նոպաները վերանում են 0,5 մգ/օր դեղաչափի օգտագործման դեպքում, ապա նրանք պետք է ընդունեն օրական 1,0 մգ, իսկ եթե վերանում են 1,0 մգ/օր դեղաչափ օգտագործելիս, պետք է ընդունեն օրական 1,5 մգ, անարդյունավետության դեպքում` օրական 2,0 մգ: Ընդհանրապես, կոլխիցինը երկարատև օգտագործելիս տարիքի ավելանալու հետ չի կարելի դեղաչափը պակասեցնել, եթե նույնիսկ դրանով հետագայում նոպաները կանխվում են, այլ պետք է թողնել այն դեղաչափը, որը նպաստել է երիտասարդ տարիքում նոպաների դադարելուն:

Բացի այդ, քանի որ երբեմն կոլխիցինի կանոնավոր օգտագործումը նույնպես կարող է բավարար չլինել` ամիլոիդոզը կանխելու առումով, այն դեպքում, եթե առկա են MEFV գենի M694V/M694V մուտացիոն գենոտիպը և S`` գենի ալֆա/ալֆա տարատեսակը, ինչպես նաև ՊՀ-ի ժամանակ ամիլոիդոզի զարգացման ռիսկի մի քանի այլ գործոններ, ինչպես, օրինակ հիվանդության վաղ սկիզբը, խառը կամ որովայնային ձևը, հոդային արտահայտված երևույթները, հարազատների մոտ ամիլոիդոզով բարդացած ՊՀ-ի, ինչպես նաև մանկական տարիքում նոպաների հաճախակի կրկնությունները, նույնպես նպատակահարմար է կոլխիցինի դեղաչափը սահմանել 0,5 միլիգրամով ավելի, քան կլինիկորեն բավարարը: Եթե տարիներով պահպանվում են տարբեր բնույթի ախտաբանական երևույթները (հոդաբորբեր, բարձր ԷՆԱ, բորբոքման սուր փուլում սպիտակուցների բարձր մակարդակ), ցանկալի է մեծացնել կոլխիցինի դեղաչափը նույնիսկ նոպաների բացակայության պարագայում:

Կլինիկական պրակտիկայում հանդիպող կոլխիցինային բուժման հիմնական կողմնակի երևույթները ստամոքսաաղիքային ծագում ունեն` սրտխառնոց, փսխում, որովայնի կծկումային ցավեր, լուծ: Այդ երևույթները, ինչպես արդեն ասել ենք, սովորաբար դիտվում են բուժման սկզբում և անցնում են կոլխիցինի դեղաչափը ժամանակավորապես պակասեցնելուց, համապատասխան սննդակարգ նշանակելուց կամ աղիքների գալարակծկանքը ճնշող դեղամիջոցների ժամանակավոր օգտագործումից հետո: Եթե բուժումը շատ է ուշացել, և նշված երևույթները շատ ավելի են արտահայտված, հաճախ հնարավոր չի լինում նշանակել կոլխիցինի նույնիսկ անհրաժեշտ դեղաչափը: Քիչ վտանգավոր, սակայն համեմատաբար հաճախ հանդիպող բարդություններից կարելի է նշել լակտոզային մալաբսորբցիան (թերներծծում):

Երկարատև կոլխիցինաբուժության դեպքում առավել հաճախ հանդիպող կողմնակի երևույթներից են մկանաախտը (միոպաթիա) և նյարդաախտը (նեյրոպաթիա), որոնք հիմնականում առաջանում են միզարյունություն (ուրեմիա) ունեցող հիվանդների բուժման ժամանակ, սակայն դրանք հազվադեպ կարող են առաջանալ նաև երիկամների նորմալ ֆունկցիայի դեպքում: Դա նկատի ունենալով, կոլխիցինաբուժություն ստացող անձինք պետք է ժամանակ առ ժամանակ ստուգվեն արյան մեջ մկանների ախտահարման ցուցանիշ համարվող կրեատինֆոսֆոկինազայի (ԿՖԿ) մակարդակը որոշելու համար: 

Կոլխիցինային թունավորման մահացու դեպքերը սովորաբար դիտվել են, երբ հիվանդը ընդունել է 40 մգ-ից բարձր դեղաչափ:

Հիվանդին պետք է հիշեցնել, որ, դեղորայքի սրվակը անհրաժեշտ է պահել ընտանիքի անդամների, հատկապես երեխաների համար անհասանելի տեղում: 

Կոլխիցինը չի ազդում հղիության ընթացքի վրա: Պտղի զարգացման շեղումներ չեն հայտնաբերվել հազարավոր կանանց շրջանում, որոնք շարունակել են կոլխիցին ընդունել հղիությունից առաջ և հետո: Կանանց բեղմնունակության վրա կոլխիցինի բարերար ազդեցությունը կասկած չի հարուցում, և հեղինակները դա հիմնականում կապում են ձվարանների շուրջն առաջացած կպումների պակասմամբ: Լրացուցիչ դրական արդյունք են ստանում, երբ կոլխիցինային բուժման ֆոնի վրա կատարվում է այդ կպումների լապարոսկոպիկ հատում: Ցավոք սրտի, անպտղության ոչ բոլոր դեպքերում է նման բուժումն արդյունավետ լինում: 

Պակաս կարևոր չէ նաև կոլխիցինային բուժումից տղամարդկանց սեռական անկարողության առաջացման հարցը: Դա է հիմնական պատճառը, որ ներկայումս Հայաստանում ՊՀ-ով տառապող տղամարդկանցից շատերը հրաժարվում են կոլխիցինաբուժությունից: Արտասահմանյան գրականության մեջ այդ հարցը չի շոշափվում: Դա կարելի է բացատրել նրանով, որ այդ հետազոտություններում ընդգրկված են եղել հիմնականում երեխաներ, և մինչև կոլխիցինաբուժության դարաշրջանը հավանաբար նրանցից քչերն են ապրել 40 տարի և ավելի: Ինչ վերաբերում է մեր հիվանդներին, ապա 40 տարեկանը Հայաստանում ՊՀ-ով տառապողների կյանքի միջին տևողությունն է: Մինչև կոլխիցինի դարաշրջանը, Հայաստանում ՊՀ-ով տառապողների 5%-ն ունեցել է սեռական անկարողություն:

Կոլխիցինային դարաշրջանում, ըստ արտասահմանյան հետազոտողների, հիվանդների թվում արդեն զգալի են 40-նն անց տղամարդիկ, որոնք մանկական տարիքից տասնամյակներով կանոնավոր ընդունել են կոլխիցինաբուժություն, և նրանցից դեռ ոչ մեկը չի նշել սեռական անկարողություն:

Այսինքն, կարելի է վստահորեն ասել, որ մանկական տարիքից տասնամյակներ շարունակ ընդունած կոլխիցինաբուժությամբ կանխարգելվում է տղամարդկանց սեռական անկարողության զարգացումը:

Իհարկե, սխալ կլինի մտածել, որ սեռական ֆունկցիայի վրա կոլխիցինի ճնշող ազդեցության առասպելը լրիվ անհիմն էր, քանի որ բազմաթիվ դեպքեր են արձանագրված, երբ կոլխիցինի կիրառումը սկսելուց հետո նկատվել է սեռական անկարողություն: Բայց այդ դեպքերը բացատրելի են: Նախ, բոլորին հայտնի է, որ մարող սեռական ֆունկցիան որոշ ժամանակ կարող է պահպանվել տարբեր բնույթի կենսախթանիչներով: Միևնույն ժամանակ հայտնի է, որ ՊՀ-ի նոպաների ժամանակ արյան մեջ են անցնում բազմաթիվ սթրեսորային նյութեր, որոնք օրգանիզմի համար կարող են նաև կենսախթանիչի դեր խաղալ և որոշ ժամանակ պահպանել մարող սեռական ֆունկցիան: ՊՀ-ի նոպաների կանխարգելումը կոլխիցինով, բնականաբար, կբերի նոպաների կենսախթանիչ դերի նվազմանը և ամորձիների ենթակլինիկական վնասման ի հայտ գալուն: Բացի այդ, հայտնի է, որ կոլխիցինաբուժության սկզբում կարող են ակտիվանալ աուտոիմունային ֆունկցիաները, որոնց թվում նաև` ամորձիների աուտոիմունային վնասումը:

Այլ դեղորայքների հետ կոլխիցինի բացասական փոխազդեցություն համարյա չի նկատվում:

Պարզապես զարմանալ կարելի է, որ այսպիսի փաստերի առկայության դեպքում Հայաստանում դեռ ստվար զանգված են կազմում այն բժիշկները, ինչպես նաև միջին բուժաշխատողները, որոնք ապակողմնորոշում են հիվանդներին, պնդելով, որ կոլխիցինը շատ թունավոր դեղամիջոց է և ՊՀ-ն պետք է բուժել այլ միջոցներով: Ընդ որում, յուրաքանչյուրը գովազդում է ՙբուժման՚ իր մեթոդը, հաճախ նույնիսկ ԶԼՄ-ներում: Իսկ երբ գործ ունես ամենօրյա կանոնավոր դեղորայքային բուժման հետ (խրոնոթերապիա), մանավանդ այնպիսի հիվանդության դեպքում, ինչպիսին ՊՀ-ն է, որին բնորոշ չեն մշտական հիվանդագին երևույթները, տասնյակ գրագետ բժիշկների շրջանում նույնիսկ մեկ այդպիսի ՙխելոքի՚ առկայությունը բավական է, որ հիվանդը հրաժարվի իր համար կենսական կարևորություն ունեցող կոլխիցինաբուժությունից: Միայն գործուն, խիստ և կտրուկ առողջապահական և իրավաբանական միջոցառումների շնորհիվ մենք կկարողանանք Հայաստանում համարյա վերացնել ՊՀ-ի ծանրագույն բարդության` ամիլոիդոզի առաջացումը:

Ծնողներից MEFV  պաշտպանիչ առողջ եվ փոփոխված (մուտանտ) գեները

Զավակներինփոխանցվելուեվերեխաներիհիվանդանալուհավանականությունը

I.	II.	III.

Լրիվ առողջ MEFV գեներ ունեցող ծնողների երեխաները չեն հիվանդանում: 

Լրիվ մուտացված MEFV գեներ ունեցող հիվանդ ծնողների երեխաները հիվանդանում են:

1. Ծնողներից մեկի MEFV զույգ գեներից մեկը մուտացիայի է ենթարկված (կորցրել է իր պաշտպանական հատկությունը), երեխաները չեն հիվանդանում:
2. Ծնողներից յուրաքանչյուրի MEFV զույգ գեներից մեկը մուտացիայի է ենթարկված: Երեխաների հիվանդանալու հավանականությունը կազմում է 25% (կհիվանդանա 4-ից մեկը):
3. Ծնողներից մեկի MEFV զույգ, իսկ մյուսի` մեկ գենը մուտացիայի է ենթարկված: Երեխայի պաշտպանվածության հավանականությունը կազմում է 50% (կհիվանդանա 2-ից մեկը):

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ